Người con đã được bố mẹ tặng cho quyền sử dụng đất, khi bố mẹ mất có quyền được chia thừa kế nữa không?

Câu hỏi: Bố mẹ tôi lập gia đình có 05 người con và có tạo được một căn nhà cấp 4, một thửa đất diện tích 600m². Khi bố tôi còn sống đã chia cho hai người con là tôi và anh hai mảnh đất 200m² trong tổng diện tích đất đó, còn những người con khác không được chia vì chưa lập gia đình. Năm 2020, bố tôi mất không để lại di chúc, mẹ tôi là người đứng tên sử dụng và đóng thuế thửa đất cho tới nay. Hiện nay, mẹ tôi chia diện tích đất còn lại cho ba người con chưa được chia thì anh hai tôi muốn được chia thêm một phần trong diện tích 400m² đất còn lại nhưng mẹ tôi không đồng ý. Cho tôi hỏi, anh hai tôi có quyền được chia thừa kế và hưởng thêm một phần đất trong diện tích 400m² đất còn lại được không?

Trả lời: Nội dung câu hỏi của bạn xin được tư vấn như sau:

Thứ nhất, về phần diện tích diện tích được tặng cho khi bố mẹ còn sống

Căn cứ điều 457 BLDS 2015 quy định: “Hợp đồng tặng cho tài sản là sự thỏa thuận giữa các bên, theo đó bên tặng cho giao tài sản của mình và chuyển quyền sở hữu cho bên được tặng cho mà không yêu cầu đền bù, bên được tặng cho đồng ý nhận.”

Vì mảnh đất do bố mẹ bạn tạo lập trong thời kỳ hôn nhân nên được coi là tài sản chung vợ chồng. Do vậy, bố mẹ bạn đã thực hiện quyền định đoạt của mình bằng cách chia cho hai người con (là bạn và anh hai) mỗi người một phần đất trong tổng diện tích này là phù hợp với quy định pháp luật hiện hành.

Tuy nhiên, căn cứ khoản 1, khoản 2 Điều 459 Bộ luật Dân sự 2015 quy định:

“1. Tặng cho bất động sản phải được lập thành văn bản có công chứng, chứng thực hoặc phải đăng ký, nếu bất động sản phải đăng ký quyền sở hữu theo quy định của luật.

2. Hợp đồng tặng cho bất động sản có hiệu lực kể từ thời điểm đăng ký; nếu bất động sản không phải đăng ký quyền sở hữu thì hợp đồng tặng cho có hiệu lực kể từ thời điểm chuyển giao tài sản.”

Như vậy, nếu bạn được bố mẹ tặng cho quyền sử dụng đất thì phải được lập thành văn bản và đăng ký quyền sở hữu.

Thứ hai, con đã được tặng cho quyền sử dụng đất thì có được chia thừa kế nữa không?

Vì bố bạn mất không để lại di chúc nên việc chia thừa kế sẽ thực hiện theo quy định của pháp luật. Căn cứ điểm a khoản 1 Điều 651 Bộ luật Dân sự 2015 thì: “Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết;”

Theo đó, mẹ bạn và 05 người con (trong đó có cả bạn và anh hai) là người thừa kế theo quy định pháp luật nên đều được chia thừa kế.

Như vậy, người anh hai của bạn đã được tặng cho QSDĐ thì vẫn có quyền hưởng thừa kế đối với phần di sản thừa kế bố bạn để lại.

Việc được hưởng thừa kế của anh trai bạn là theo quy định của pháp luật đối với trường hợp chia thừa kế theo pháp luật, không phụ thuộc vào việc mẹ bạn có đồng ý hay không đồng ý chia cho anh ấy.

Thứ ba, về xác định di sản thừa kế

Trường hợp 1: Đã thực hiện thủ tục sang tên Giấy chứng nhận QSDĐ

Như đã trình bày ở trên, bố mẹ tặng cho QSDĐ phải được lập thành văn bản có công chứng, chứng thực và thực hiện thủ tục đăng ký tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền, đã được cấp GCNQSDĐ. Lúc này, người được tặng cho (bạn và anh hai) là chủ sử dụng đất hợp pháp của các mảnh đất được chia.

Trường hợp này, phần diện tích mà anh bạn được chia khi bố mẹ còn sống không được tính vào khối tài sản chung của bố mẹ bạn nên không phải là di sản thừa kế của bố bạn để lại.

Căn cứ Luật Hôn nhân gia đình thì mẹ bạn được quyền sở hữu đối với một nửa khối tài sản chung đó. Lúc này, di sản thừa kế là ½ quyền sử dụng diện tích đất còn lại (sau khi trừ phần đất đã tặng cho 02 người con)

Trường hợp 2: Không đủ điều kiện thực hiện sang tên GCNQSDĐ

Nếu việc tặng cho không tuân thủ điều kiện theo quy định pháp luật và chưa được sang tên QSDĐ mà nay mẹ bạn không thừa nhận việc cho đất trước kia thì bạn và anh hai bạn không phải là người sử dụng đất hợp pháp.

Tuy nhiên, anh hai bạn vẫn có quyền yêu cầu chia di sản thừa kế của bố theo quy định pháp luật. Trường hợp này phần diện tích mà bạn và anh hai bạn đang quản lí được tính vào khối tài sản chung của bố mẹ bạn. Lúc này, di sản thừa kế là ½ quyền sử dụng thửa đất diện tích 600m².

Lê Hoàng Sơn – Trung tâm TGPL Nhà nước